თბილისის ებრაული თემის მთავარი სინაგოგაა დიდი სინაგოგა ანუ სეფარდული სინაგოგა, ანუ ახალციხელი ებრაელების სინაგოგა, საიდანაც მოდიან მისი დამფუძნებლები.
თბილისის დიდი სინაგოგა მდებარეობს კ.აფხაზის ქუჩაზე (კოტე აფხაზი) 45-47 (GPS 41.689957, 44.807308), იერუსალიმის მოედანთან ახლოს.
1903 წელს ტფილისელმა ებრაელებმა მიმართეს მეფეს ლოცვის სახლის აშენების ნებართვისთვის. ნებართვა აიღეს და მშენებლობა 1904-1913 წლებში მთლიანად ქართველი ებრაელების ხარჯზე განხორციელდა.
სინაგოგა ტრადიციული ქართული წითელი აგურით არის ნაგები, ამიტომ ქუჩიდან ადვილად ჩანს.
ნაგებობა იერუსალიმისკენ არის მიმართული გრძივი ღერძის გასწვრივ – შესასვლელიდან არონ ჰა-კოდეშის მიმართულებით (თორის გრაგნილების სპეციალური საცავი, რომელიც წარმოადგენს აღთქმის კიდობნის სიმბოლურ ჩანაცვლებას).
შენობის ზომებია 24,5 მ (სიგრძე) 15 მ (სიგანე), 14 მ (სიმაღლე). ხუროთმოძღვარმა მას მავრიანულ-ეკლექტური ფორმა მისცა თაღოვანი ჭერით. მთავარ ფასადს ამშვენებს დავითის დიდი ვარსკვლავი.
სინაგოგის შესასვლელთან დამონტაჟებულია ჰანუკას სტილიზებული ნათურა. ეზოში დაფა დგას საქართველოს სხვადასხვა დროის ცნობილი რაბინების ფოტოებით.
სინაგოგაში დგას ქალთა მიკვე – ოთახი, რომელშიც ასრულებენ რიტუალურ განწმენდას.
შესასვლელიდან მარჯვნივ არის კოშერული რესტორანი „დევიდ“.
მრავალფეროვანი კატები ხშირად დადიან ჭიშკრის მახლობლად ეზოში.
მათი კვება სიამოვნებაა ნორმალური ტურისტისთვის.
სინაგოგაში შესვლა საკმაოდ უფასოა. თუ კარი დაკეტილია, მცველი ნებაყოფლობით გააღებს მას, რათა შესაძლებლობა მისცეს სინაგოგა შიგნიდან დაათვალიეროს და ფოტო გადაიღოს.
ქართველი ებრაელები ერთ-ერთი უძველესი დიასპორაა. ისტორიკოსების ცნობით, აქ ებრაელები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე VI საუკუნეში გამოჩნდნენ. ბაბილონელების მიერ სოლომონის ტაძრის დანგრევის შემდეგ 586 წ.
მეორე მოსაზრებაა, რომ ებრაელებმა პირველი კოლონია მცხეთაში დააარსეს. არქეოლოგიური გათხრების დროს იქ აღმოაჩინეს ფრესკებით მოტანილი ძეგლები, რომლებიც შესრულებული იყო არამეულ ენაზე ებრაულ კვადრატულ დამწერლობაში.
2500 წლის მანძილზე ქართველი ებრაელების ისტორია ანტისემიტიზმის თითქმის სრული არარსებობით გამოირჩეოდა. საქართველოში არ ყოფილა დევნა და დარბევა, ქართველები და ებრაელები მშვიდობიანად და ურთიერთსასარგებლო თანაარსებობდნენ.
მაგრამ 1921 წლის თებერვალში წითელი არმია შემოიჭრა საქართველოში, რამაც რეგიონიდან ებრაელთა მასობრივი გასახლება გამოიწვია. ბოლშევიკურმა მთავრობამ შეაჩერა სიონისტური საქმიანობა, დააწესა ეკონომიკური შეზღუდვები და ზოგადად დისკრიმინაცია მოახდინა ებრაული თემის მიმართ. შედეგად, ბევრი ებრაული ბიზნესი გაკოტრდა.
1930-იან წლებში საბჭოთა კავშირმა თრგუნა სიონისტური ორგანიზაციები, დააპატიმრა ან მოკლეს მრავალი წევრი, ხოლო კატეგორიულად ეწინააღმდეგებოდა ებრაულ ემიგრაციას.
საქართველოში ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული დაწესებულება იყო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი, მაგრამ ისიც დაიხურა და მისი დირექტორი 1948 წელს დააპატიმრეს.
საბჭოთა ოკუპაციის დასრულების გამო საქართველოში ებრაული თემის პოზიცია მკვეთრად გაუმჯობესდა. 1991 წელს, სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, საქართველომ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. 1994 წელს გამოიცა ბრძანებულება ებრაული რელიგიური, კულტურული და ისტორიული ძეგლების დაცვის შესახებ.
2014 წელს ფართოდ აღინიშნა ქართულ-ებრაული მეგობრობის 26 წლისთავი. ამ თარიღისთვის საქართველოში ებრაელთა ისტორიის მუზეუმი აღდგენილია. იგი მდებარეობს გუმბათის სინაგოგის ყოფილ შენობაში, თბილისის დიდი სინაგოგის არც ისე შორს, ანტონი კათოლიკოსისა და ვახტანგ ბერიძის ქუჩების კვეთაზე.
